Jedwabne: 70 jaar verder

[Pieszyce]

Jedwabne: 70 jaar verder

Zondag 10 juli markeert de 70e herdenking van de Jedwabne pogrom, een bloedbad in oorlogstijd gepleegd door de Polen tegen hun Joodse buren, een paar honderd van hen kwamen als gevolg om.

Dit jaar vormen de herdenkingsplechtigheden een keerpunt, omdat hooggeplaatste vertegenwoordigers van de rooms-katholieke kerk verwacht worden om de plechtigheden voor de eerste keer bij te wonen, schrijft Nick Hodge.

Het hoogtepunt van de 1941 Jedwabne wreedheden, die zich voordeed kort nadat de nazi's het Rode Leger uit Oost-Polen verdreven, zag Joodse mannen, vrouwen en kinderen bijeengedreven in een schuur, die vervolgens in brand werd gestoken.

De vraag of de Duitse soldaten de pogrom overzagen blijft een omstreden punt van de historische discussie, net als het precieze aantal slachtoffers, gedacht tussen 340 - 1000.

Toch concludeerde Polen's staat gesponsorde Instituut van Nationale Herinnering (IPN) dat de Polen "een beslissende rol" hebben gespeeld.

Opleving van de erfenis

Jedwabne werd een bekende naam een decennium geleden in de nasleep van het controversiële boek Neighbours (2001) door de in Polen geboren Princeton academicus Jan T. Gross.

Het nationale debat dat het boek voortbracht, in combinatie met de 60ste verjaardag van de pogrom, bracht de toenmalige president, Aleksander Kwasniewski er toe, een publieke verontschuldiging te maken aan het Joodse volk.

Hoewel een proces met 23 Jedwabne burgers werd gehouden in 1949, onder de toenmalige communistische autoriteiten, verdween de misdaad vervolgens uit de sfeer van het historisch debat.

Polen's eeuwenoude Joodse verleden was niet in brede zin bestudeerd in de Poolse scholen onder het communistische regime, en werd in het bijzonder een taboe na een door de overheid geleide anti-zionistische campagne in 1968, waarna enkele duizenden Polen van Joodse afkomst gedwongen werden het land te verlaten, inclusief de Gross familie.

Het was niet tot de val van het IJzeren Gordijn in 1989 dat de omstandigheden het toestonden voor een meer open verkenning van het verleden van het land.

Wrok ontketend

Hoewel een aanzienlijk aantal van de Polen hun leven geriskeerd hebben om Joden te redden tijdens de Duitse bezetting, met de overheid in ballingschap's steun aan een officiële vleugel van de ondergrondse staat voor dit doel, heerste het anti-semitisme in het vooroorlogse Polen, die de grootste Joodse bevolking had in Europa.

Rechtse elementen hadden herhaaldelijk opgeroepen tot een boycot van Joodse bedrijven, en anti-semitische maatregelen werden met succes in de universiteiten doorgezet.

Toen Hitler's troepen het Rode Leger uit Oost-Polen in 1941 terugdreven, startte de nazi's met een propaganda campagne tegen de joden.

Het feit dat een zichtbaar deel van de Joden werkgelegenheid had in het apparaat van de Sovjet overheersing, en dat het Rode Leger had toegezien op de deportatie van honderdduizenden Polen naar werkkampen, hielp de etnische spanningen te verergeren.

Het was echter niet alleen in gebieden die bezet waren geweest door de Sovjets waar moorden op de Joden door Polen heeft plaatsgevonden. Eerder dit jaar, stelde het Poolse Centrum voor Holocaustonderzoek dat ongeveer 15.000 Joden door hun Poolse buren vermoord werden tijdens de oorlog.

Behoud van het geheugen

Kardinaal Glemp, de vroegere primaat van Polen, hield een toespraak in 2001 in grote lijnen accepterend de bevindingen met betrekking tot de Poolse betrokkenheid bij de Jedwabne misdaad. Toch heeft hij niet deelnemen aan de herdenkingsplechtigheden.

Sommige katholieke tijdschriften, waaronder het al lang bestaande Tygodnik Powszechny weekblad, hebben een open debat en verzoening gepromoot wat betreft de erfenis van Jedwabne. Echter, de reactie van de geestelijken was niet uniform.

Pater Wojciech Lemanski, de enige priester die actief betrokken is geweest bij de herdenkingsplechtigheden in Jedwabne, hoopt dat de deelname van de hooggeplaatste geestelijken het genezingsproces verder zal helpen.

Tot nu toe hebben prominente inwoners van de stad niet deelgenomen aan de plechtigheden. De Burgemeester van Jedwabne, Krzysztof Moenke, heeft gezegd dat hij zondag op de ontmoeting niet aanwezig zal zijn. "Het is zoals het is met ouders en kinderen", zegt pater Lemanski.

"Zolang de ouders laten zien dat ze er niet n aar toe gaan, gaan de kinderen niet naar een dergelijke verboden plek", zet hij uiteen.

"Maar als een vader een kind bij de hand neemt en de weg leidt, zal het kind zijn pad volgen."

http://www.thenews.pl/1/9/Artykul/51178,Jedwabne-70-years-on      09.07.2011