Polen ontdekken hun joodse wortels

[Pieszyce]

Pools - Joodse Cultuur
18. Apr 2008 at 16:29
   

Polen ontdekken hun joodse wortels

door correspondent Thijs Papôt

Slechts 10 procent van de joden die in 1939 in Polen woonden, overleefden de Tweede Wereldoorlog. En van die overlevenden vertrok het merendeel uit Polen tijdens het communisme. Maar in de afgelopen jaren is de joodse gemeenschap in Polen sterk opgeleefd.

Een hels kabaal stijgt op in de gangen van de Morasha Lauder school in Warschau: de pauze is begonnen. Dit gebouw dateert uit 1999, daarvoor veranderde de school iedere twee jaar van gebouw omdat de behuizing steeds te klein werd, zo vertelt schooldirecteur Maciej Pawlak trots. In 1989 begon deze eerste en enige naoorlogse joodse school in Warschau als kleuterschool. Toen waren er 7 leerlingen, nu zijn dat er ongeveer 220.

Identiteit verzwegen
De school vormt ook een afspiegeling van de groei van de joodse gemeenschap in Polen. Niet dat het aantal in Warschau woonachtige joden in de afgelopen jaren is toegenomen. "Mensen wilden alleen geen deel uitmaken van de joodse gemeenschap", zegt schooldirecteur Pawlak. Of ze wisten eenvoudigweg niet dat ze joods waren. Hun ouders of grootouders verzwegen hun joodse identiteit.

Maciej Pawlak spreekt uit ervaring. Tot vijftien jaar geleden was hij zich zelf evenmin bewust van zijn joodse wortels. Toen zijn ouders hem vertelden dat zijn hele familie joods was, begon Pawlak zich steeds meer voor de joodse godsdienstleer te interesseren, om uiteindelijk rabbijn te worden. Een keuze waar zijn ouders aanvankelijk moeite mee hadden. Ze vonden dat hij zijn joods-zijn 'te serieus' nam.

Massaal vertrokken
Voor de Tweede Wereldoorlog kende Polen de grootste joodse gemeenschap in Europa. Slechts 10 procent van de ongeveer 3,5 miljoen joden in Polen overleefde de oorlog, waarvan het merendeel -deels als gevolg van oplaaiend antisemitisme vlak na de oorlog en tijdens het communisme- in de daaropvolgende 25 jaar wegtrok uit Polen. Van de joodse gemeenschap in Warschau, ooit zo'n 400 duizend man, (40 procent van het totaal aantal inwoners van de Poolse hoofdstad) bleef niets over.

Het is begrijpelijk dat veel joodse overlevenden en hun kinderen in het na-oorlogse Polen ervoor kozen om afstand te doen van hun joodse identiteit, zegt Michael Schudrich, de huidige rabbijn van Warschau.

Pas na de val van het communisme in 1989 kwam daar verandering in. Hoewel nog altijd op kleine schaal, floreert de joodse gemeenschap. In drie jaar tijd is het aantal leden verdubbeld naar 500, en de gemiddelde leeftijd is fors gedaald naar 45 jaar. "Tijdens de dagelijkse gebeden ben ik tegenwoordig de oudste in de synagoog", zegt Schudrich.

Modieuze cultuur
Belangstelling voor de joodse cultuur en tradities blijkt geen exclusief joodse aangelegenheid in Polen. Joodse cultuur is eigenlijk een beetje modieus, zegt een van de leden van een koor dat zich heeft toegelegd op een repertoire van Hebreeuwse en Jiddische liederen. Meer dan de helft van de koorleden is van niet-joodse komaf. "De joodse cultuur is deel van de Poolse cultuur, en tegelijkertijd iets exotisch voor ons", zegt koorlid Marta. "Het is verdrietig dat deze cultuur hier niet meer bestaat, maar op deze manier houden we de cultuur in leven."

Rabbijn Schudrich vindt het logisch dat veel Polen in de joodse cultuur en tradities geïnteresseerd zijn, het is toch een soort fantoompijn in de Poolse samenleving. "Tien procent van de bevolking in het vooroorlogse Polen was joods. Zij speelden een belangrijke rol in deze samenleving; in de kunst, cultuur en wetenschap. En ik vind het heel positief dat Polen naar de joodse cultuur kijken en zeggen: het is niet mijn religie en niet mijn volk, maar maakt wel deel uit van onze cultuur; dat de joodse begraafplaats bij de stad en de klezmermuziek bij Polen hoort."

www.wereldomroep.nl  18.04.2008

[Pieszyce]

Pools - Joodse Cultuur
8. juli 2008 at 16:29

Polen heeft weer eigen rabbijnen

WARSCHAU - Polen heeft ruim zestig jaar na de Tweede Wereldoorlog weer rabbijnen. Negen jonge orthodoxe Joden hebben zondag hun bevoegdheid behaald van het Warschau Rabbinaal College.

De studenten zijn afkomstig uit Amerika en Israël. De historische wijding is een kennelijke poging om het orthodoxe Jodendom in Polen te stimuleren. Dat is hard nodig, zeggen overlevenden van de Holocaust, want bijna alle 3,5 miljoen Poolse Joden werden in de Tweede Wereldoorlog gedood in naziconcentratiekampen en getto's. Er leven nu nog 20.000 Joden in het land.

,,Bijna duizend jaar was Polen het centrum van de wereld voor het bestuderen van de Thora, maar de Holocaust verbrak de traditie", zegt de organisatie Chabad Lubavich, die het rabbinaal college runt. ,,De traditie komt nu weer terug."

Rabbijn worden is niet eenvoudig, meldt de uit Amerika afkomstige rabbijn Jakow Kruglak. ,,Het was zwaar, want we moesten van 7.00 uur tot 22.00 uur studeren en veel details uit het hoofd leren."

De in Polen geboren opperrabbijn van de Israëlische stad Tel Aviv, Yisrael Meir Lau, is er trots op dat Kruglak en anderen hun rabbinale studies succesvol hebben afgerond. ,,Dit is de grootste wraak op de nazi's, omdat zij de Joden wilden uitroeien", aldus Lau, die zelf ternauwernood de Holocaust overleefde en bij de ceremonie aanwezig was.

Toch hebben sommigen hun twijfels. Rabbijn Shlomo Aviner vindt dat Joden het beste Polen kunnen verlaten. ,,Onze plaats is niet in Polen", zei hij maandag in The Jerusalem Post. ,,De Polen zijn antisemieten, daarom kozen de nazi's hen als helpers. Zelfs na de Holocaust doodden Polen nog Joden, bijvoorbeeld in 1946. Echte wraak op de nazi's is niet de wederopbouw van de Joodse gemeenschap in Polen, maar hier, in het land van Israël."

^{www.refdag.nl/artikel  08.07.2008}